Graf Analize Göre İletişim Çatışmaları

Graf Analize Göre İletişim Çatışmaları

Bu yaklaşım, matematik 1960'lı yıllarda profesörü Frank Harary tarafından ortaya atılmıştır. Graf Analiz kapsamındaki çatışma sınıflamasında sekiz temel ça­tışma yer alır (Dökmen: 2006: 45-58).

1. Aktif Çatışma: Karşı karşıya gelen kişilerin, birbirlerinden hoşlanmamaları, birbirlerine kızmaları durumunda, aktif çatışma ortaya çıkar. Aktif çatışma sergi­leyen kişiler, birbirlerinin ne söylediğine aldırmadan, hatta birbirlerini yeterince dinlemeden, karşılıklı eleştiri yöneltirler ya da kavga ederler. Böyle bir çatışmaya girmelerinin, belirgin ya da örtük çeşitli sebepleri olabilir. Daha önce yaşanmış, ancak o an tepki verilmemiş bir duruma (ertelenmiş öfke) benzer ya da farklı bir durum, daha sonraki bir zamanda yaşandığında, aktif çatışmaya dönüşebilecektir. Örneğin, öğretmen bir öğrencisinin sınıf düzenini bozucu davranışlarına, diğer öğrencilerin dikkati dağılmasın düşüncesiyle tepki vermemiştir. İleriki bir zaman­da aynı öğrenci olumsuz davranışlar sergilediğinde, öğretmen; "Sınıfın düzenini hep sen bozuyorsun!" tepkisini verdiğinde aktif çatışma başlatmış olur. Aktif ça­tışmada; olumsuz, suçlayıcı ve genelleyici "sen dili" egemendir. Böyle bir iletişim dilinde ifadeler "Sen zaten hep..." şeklinde kurulur. Öğretmen, ilk karşılaştığı olumsuz öğrenci davranışına anında tepki vermesi daha uygun olacaktı. Tepkisini ilerleyen zamanda vermek istediğinde de öğrencisini karşısına alıp "ben dilini" kullanarak, "Sınıfın düzenini bozucu ortam oluşması beni üzmüş, dersi tamamla­mamı zorlaştırmıştı." diyerek söze başlanması, öğrenciye yönelik öfkesinin, ilgisiz olaylarda patlak vermesi önlemiş olur.

2.  Pasif Çatışma: İnsanlar bazen çekinme, küs olma vb. bir sebepten dola­yı birbirleriyle iletişim kurmamalarıdır. Aslında böyle bir durum yaşandığında, iletişim kurulmadığı söylense de yoğun bir iletişimin varlığından söz edilebilir. "Paylaşacak hiçbir şeyimiz kalmadı." düşüncesiyle, ayrıldığı eşi ile karşılaştığında yolunu değiştiren, başını yan tarafa çeviren kişi "Sen benim için önemli değilsin; yoksun; bak işte görmedim seni!' Oysa karşı karşıya geldiğinde heyecan ya da pa­niğe kapılmış, kalp atışları artmıştır. Burada, "Sen benim için çok önemlisin; senin için yollarımı değiştirdim; kalbim, soluğum hızlandı..." daha fazla öne çıkan ikinci bir mesajın varlığı da söz konusudur.

Pasif çatışmalar bazen pasif saldırganlığa dönüşebilir. Fiziksel ya da sözlü sal­dırganlık gibi, pasif saldırganlıkta, karşıdaki kişi susarak öfkelendirilmeye çalışı­lır. Örneğin, öğretmenin tepkisine kızan bir öğrencinin, daha sonra kendisine söz verildiğinde, konuşmaması, pasif saldırganlıktır. Pasif saldırganlığın sergilendiği durumlardan birisi de öfkenin içe atılması, ifade edilmemesidir.

3.  Varoluş Çatışması: Bir insan karşısındakinin sözlerini yanlış anlarsa ya da onun sözleriyle ilgisi olmayan bir mesaj verirse, bu varoluş çatışmasıdır. Varoluş çatışmasında bireyin dikkati, karşısındakine değil kendisine yönelmiştir. Yani bu tür çatışma sergileyen kişilerin her biri kendileriyle ilgilidirler ve kendi varoluşu­nu yaşamaktadır. "Kızım sana söylüyorum, gelinim sen anla" anlayışının hakim olduğu iletişimlerde, mesaj sahibi tarafından asıl hedeflenen kişi, üzerine alınma­yabilir ya da mesajı yanlış anlayabilir.

4.  Tümden Reddetme Çatışması: Bir kişinin, kendisine yöneltilen mesajı tü­müyle reddetmesi, tamamen aksi görüşü savunması, tümden reddetme çatışması­nın varlığını ifade eder. Örneğin; öğretmen, öğrencisine teneffüse çıkmadan önce eksiklerini tamamlamasını söylemiş, ancak öğrenci bu görevi yerine getirme­miştir. Neden ödevini tamamlamadan sınıfı terk ettiğini öğrenciye sorduğunda; "Duymadım öğretmenim." yanıtını almıştır. Öğrencinin, duyduğu halde "duyma­dım" açıklaması, bir an evvel teneffüse çıkma isteğindendir ve öğretmenin mesa­jını tümden reddetmiştir.

5. Önyargılı Çatışma: Birey, belli bir konuda tartışmaya başlamadan önce, o konuda bir önyargı edinmiştir; tartışma sırasında ısrarla bu önyargılarım savunur; tartışma, onun başlangıçta vermiş olduğu kararı herhangi bir şekilde etkilemez. Tartışma sırasında ısrarla bu önyargılarını savunurlar. Örneğin; öğretmenin bir öğrencisinin ödevlerini yapmadığı şeklinde bir ön yargısı oluşmuştur. Bu öğrenci, ödevini yapmadan gelme gerekçesini öğretmenine açıklamaya çalışır ama öğret­men kendisini dinlemez. İçinden, "Ben senin ruhunu bilirim, seni dinlemem." diye söylenir. Oysa o gün için öğrencinin gerçekten geçerli bir mazereti bulunabilir.

Bireyler arası iletişim sırasında farklı çatışma türleri birlikte sergilenebilir. Sıklıkla birlikte sergilenen çatışmalardan ikisi de önyargılı çatışma ile tümden reddetme çatışmasıdır.

6.  Yoğunluk Çatışması: İki bireyin görüşleri arasında kısmen uyuşma olması halinde yoğunluk çatışmasının varlığını gösterir. Örneğin bir öğrenci öğretmeni­nin "çok başarılı bir öğretmen" olduğunu, diğer bir öğrenci de "çok da başarılı bir öğretmen olmadığını" düşünmektedir. Öğrencilerin görüşleri aynı yöndedir fakat yoğunlukları farklıdır.

7. Kısmi Algılama Çatışması: Birey kendisine gönderilen mesajlardan ancak bir kısmını algılar, diğerlerini algılamazsa, 'kısmi algılama çatışması olur. Örne­ğin; öğretmen atölyede çalışan öğrencisine, çalışma sonunda malzemeleri topla­masını ve kapıyı kilitleyip anahtarı okul müdürüne teslim etmesini söylemiştir. Ancak öğrenci malzemeleri toplamış, kapıyı kilitlemeyi unutmuştur.

8. Alıkoyma Çatışması: Birey, karşısındaki kaynaktan kendisine gelen mesajı tam olarak anlar, fakat üçüncü bir bireye doğru olarak iletemez. Kendisine iletilen mesajı isteyerek ya da istemeyerek değişikliğe uğratır. Alıkoyma çatışması yaşayan birey, eğer bu durumun farkındaysa, çevresiyle kuracağı iletişim kolaylaşacaktır. Aksi halde, mevcut çatışmaya bir de varoluş çatışması ekleyebilir. Okul müdürü, öğretmenleriyle, velileri bilgilendirmelerine yönelik bir toplantı düzenlemiştir. Bir öğretmen, yaptığı veli toplantısında durumu açıklamıştır. Öğretmenin açıklama­larını eksik veya yetersiz bulan bazı veliler, okul müdüründen ek bilgiler alma ge­reksinimi duymuşlardır. Burada ortaya bir alıkoyma çatışması çıkmıştır.